Κατάθλιψη και Διαταραχές προσωπικότητας
Βασικότερο χαρακτηριστικό για την διαπίστωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων είναι η γνωστική τριάδα:
1) Αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του.
2) Αρνητικές σκέψεις για την κοινωνία και το κοινωνικό περιβάλλον.
3) Αρνητικές σκέψεις για το μέλλον.
Ένας άνθρωπος που πάσχει από κατάθλιψη μπορεί να έχει και τα τρία αυτά χαρακτηριστικά ή ένα συνδυασμό αυτών. Τα βασικά συμπτώματα της νόσου είναι τα ακόλουθα αισθήματα:
1) Κατωτερότητας (αίσθημα χαμηλής αυτοεκτίμησης – οι άλλοι είναι ανώτεροι από τον ίδιο).
2) Λύπης (αίσθημα μελαγχολίας, που μπορεί να εκφραστεί με κλάματα, απομόνωση, διαταραχή στον ύπνο κλπ).
3) Ενοχής (αίσθημα πως φταίει για όλα όσα συμβαίνουν και πως πρέπει να τιμωρηθεί).
4) Εκνευρισμού (κάποιες φορές παρατηρείται επιθετικότητα, θυμός κλπ).
Σε πολύ σοβαρές μορφές κατάθλιψης μπορεί να υπάρξουν σκέψεις και πράξεις αυτοτιμωρίας, αυτοτραυματισμού, αυτοκτονικότητας ή αυτοκτονικού ιδεασμού καθώς και να παρατηρηθούν ψευδαισθήσεις.
Οι διαταραχές της προσωπικότητας είναι ποικιλόμορφες και προκύπτουν τις περισσότερες φορές από τη δυσκολία που αντιμετωπίζει το άτομο να διαχειριστεί στρεσογόνες καταστάσεις. Οι καταστάσεις αυτές προκαλούν δυσλειτουργίες στα 3 βασικά επίπεδα της ζωής, δηλαδή στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην εργασία και στη ψυχαγωγία.
Συνεπώς, η ζωή του ατόμου επηρεάζεται από όλες αυτές τις δυσκολίες, θολώνει η σκέψη του και αποδίδει τα προβλήματα στο περιβάλλον και όχι στον εαυτό του (π.χ. «φταίνε πάντα οι άλλοι και όχι εγώ»). Συνήθως το άτομο δεν έχει εικόνα ψύχωσης (ίσως σπανιότερα να παρουσιάζει μια μορφή βραχείας ψυχωσικής διαταραχής) ή μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι κάποια από τα ακόλουθα συμπτώματα: κατάθλιψη, αυτοκτονικός ιδεασμός, βία και αντικοινωνική συμπεριφορά (π.χ. οδήγηση με υπερβολική ταχύτητα, επιθετικότητα, προκλητική συμπεριφορά), βραχέα ψυχωτικά επεισόδια, κατάχρηση ουσιών κ.λ.π.
Α) ΠΑΡΑΝΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ (δυσπιστία και καχυποψία προς τους άλλους, αίσθημα εκμετάλλευσης π.χ. όλοι έχουν διάθεση να με εκμεταλλευτούν, με χρησιμοποιούν, κρατά επίμονα κακία και δεν συγχωρεί εύκολα).
Β) ΣΧΙΖΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ (το άτομο σε αυτή την περίπτωση εμφανίζεται απομονωμένο με έντονη αποφυγή των κοινωνικών επαφών και σχέσεων καθώς συνοδεύεται από έκδηλη έκπτωση των συναισθημάτων του. Συνήθως είναι μοναχικά, χωρίς φίλους και φαίνονται ψυχρά και άκαμπτα).
Γ) ΣΧΙΖΟΤΥΠΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ (δυσκολία στην επικοινωνία και ανεπάρκεια στις σχέσεις, που συνοδεύονται με διάφορες ιδιορρυθμίες, εκκεντρικότητες και παραλογισμούς της σκέψης, της αντίληψης, της ομιλίας, της εμφάνισης και της συμπεριφοράς και παρόλο που μοιάζουν με συμπτώματα σχιζοφρένειας δεν έχουν την ίδια ισχύ, ώστε να συμπληρώσουν την κλινική εικόνα της σχιζοφρένειας. Χαρακτηριστικό είναι, το έντονο άγχος που ενίοτε συνδέεται με αγχώδη διαταραχή, χωρίς όμως να είναι).
Δ) ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ (ανεύθυνη και χωρίς ενοχές συμπεριφορά, μη συμμόρφωση και παραβίαση του νόμου, επαγγελματικός αποπροσανατολισμός, χειραγώγηση των άλλων για προσωπικό όφελος, «χειριστική συμπεριφορά», εξαπάτηση των άλλων και αδιαφορία για σταθερές σχέσεις. Τρόποι συμπεριφοράς όπως: επιθετικότητα προς ζώα ή ανθρώπους, το ψέμα, η υποκριτική συμπεριφορά, παρατηρούνται πολλές φορές).
Ε) ΟΡΙΑΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ (το άτομο παρουσιάζει μεγάλη απάθεια στις σχέσεις του, στην συναισθηματική του διάθεση, κυκλοθυμία ή και αμφιθυμία, καθώς και έντονη παρορμητικότητα. Φόβος για την μοναξιά, καθώς και άγχος για τη δυνητική απόρριψη, είτε σε προσωπικό είτε σε επαγγελματικό επίπεδο, είναι συναισθήματα που συνήθως ταλαιπωρούν ανθρώπους που νοσούν από αυτή την ασθένεια. Πολλές φορές οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι εξαρτητικές, ασταθείς έως και χαοτικές. Κάποιες φορές διαπιστώνεται διαταραχή της ταυτότητας, ασταθής αίσθηση του εαυτού, επαναλαμβανόμενη αλλαγή των στόχων, των αξιών, της σεξουαλικής προτίμησης, των φίλων και των συντρόφων . Το άτομο χαρακτηρίζεται από ευερεθιστικότητα, θυμό, πανικό, απελπισία και δυσφορία, ενώ πολύ έντονα έχει αυτοκαταστροφικές και αυτοκτονικές τάσεις).
ΣΤ) ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ – ΟΙΣΤΡΙΟΝΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ (το άτομο παρουσιάζεται με υπερβολική έκφραση – στα όρια της θεατρικής παράστασης – των συναισθημάτων του και με μια αδιάκοπη επιζήτηση προσοχής. Εμφανίζεται ιδιαίτερα «ανοιχτό» στις κοινωνικές συναναστροφές – π.χ. αγκαλιάζει και φιλάει απλούς γνωστούς σαν να είναι φίλοι για πολύ καιρό – ενώ για το παραμικρό ξεσπά σε κλάματα, θυμό ή οργή. Το άτομο αυτό δίνει μεγάλη προσοχή στην εξωτερική του εμφάνιση και αναστατώνεται με το παραμικρό σχόλιο σχετικά με αυτό. Συχνά, είναι προκλητικό, με έντονη σεξουαλικότητα, όχι μόνο προς το σύντροφό του, αλλά και προς τρίτους από τον κοινωνικό του και επαγγελματικό του χώρο. Τέλος, είναι συνήθως υποβόλιμο και επηρεάζεται εύκολα από ανθρώπους και καταστάσεις).
Ζ) ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ (η έντονη αίσθηση σπουδαιότητας καθώς και η υπερβολική ανάγκη για θαυμασμό, που όμως δηλώνει υποβόσκον συναίσθημα μειωμένης αυτοεκτίμησης, είναι τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής διαταραχής. Τα άτομα αυτά πιστεύουν ότι είναι ξεχωριστά, μοναδικά και επιζητούν την παρέα αναγνωρισμένων «κορυφαίων» ατόμων – π.χ. επώνυμων επιχειρηματιών, δημοσιογράφων κ.λ.π. Η εικόνα που παρουσιάζουν στα άλλα άτομα είναι συνήθως του υπερόπτη, του αλαζόνα και το ατόμου που περιφρονεί τους άλλους).